Ludzie komunikują się w różny sposób. Może to być słowo, muzyka, obraz, rysunek. Nie każda forma komunikacji na znaczenie prawne. Zgodnie z art. 60 k.c., wola osoby dokonującej czynności prawnej może być wyrażona przez każde zachowanie się tej osoby, które ujawnia jej wolę w sposób dostateczny, w tym również przez ujawnienie tej woli w postaci elektronicznej (oświadczenie woli). Oświadczenia woli mogą przybrać postać językową i pozajęzykową.
1. ✅ Skinienie głową na potwierdzenie zakupu
Klient na targu nie mówi nic, ale kiwa głową, gdy sprzedawca podaje cenę – dochodzi do zawarcia umowy sprzedaży. To wyraźne (pozajęzykowe) oświadczenie woli.
2. ✅ Kliknięcie „Akceptuję regulamin” online
Użytkownik rejestrując się na stronie internetowej, zaznacza checkbox „Akceptuję regulamin” – to oświadczenie woli w postaci elektronicznej, wyrażające zgodę na warunki umowy.
3.✅ Uniesienie ręki na aukcji
Uczestnik licytacji podnosi rękę w odpowiedzi na cenę – to jednoznaczna forma oświadczenia woli (zawarcie umowy sprzedaży na aukcji publicznej).
Zawarcie umowy nie zawsze musi wiązać się z podpisaniem papierowego dokumentu długopisem. W zależności od rodzaju czynności prawnej, ustawodawca dopuszcza różne formy jej dokonania. Odpowiednia forma oświadczenia woli ma istotne znaczenie – jej niezachowanie może skutkować nieważnością umowy lub brakiem zamierzonego skutku prawnego. Polskie przepisy prawa cywilnego przewidują kilka rodzajów form szczególnych w jakich może być sporządzona umowa, czyli czynność prawna.
Dla uzupełnienia, w języku prawniczym często pojawiają się pojęcia: oświadczenie woli i czynność prawna. Choć brzmią podobnie i są ze sobą ściśle powiązane, nie są to pojęcia tożsame. Zrozumienie różnicy między nimi ma fundamentalne znaczenie – zarówno w praktyce zawodowej prawnika, jak i w codziennym obrocie prawnym.
O tym będzie wkrótce wpis na naszym blogu.
✍️ Forma pisemna – klasyka nie bez powodu
Art. 78 § 1 Kodeksu cywilnego (k.c.) stanowi, że do zachowania formy pisemnej wystarczy złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli.
Pamiętajmy: dla skuteczności zawarcia umowy nie jest konieczne podpisanie tego samego dokumentu przez wszystkie strony – wystarczy, że każda ze stron podpisze osobny egzemplarz o takiej samej treści (art. 78 § 2 k.c.).
📑 Forma dokumentowa – elastyczność i nowoczesność
Zgodnie z art. 77² k.c., dla zachowania dokumentowej formy czynności prawnej wystarczy złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, który umożliwia ustalenie osoby składającej to oświadczenie.
Art. 77³ k.c. definiuje dokument jako „nośnik informacji umożliwiający zapoznanie się z jej treścią”. Oznacza to, że dokumentem może być nie tylko kartka papieru, ale także:
– plik komputerowy,
– nagranie głosu,
– wiadomość e-mail,
– zdjęcie,
– a nawet… zapis na kamieniu – o ile spełnia warunki ustawowe.
💻 Forma elektroniczna – podpis kwalifikowany na równi z odręcznym
Zgodnie z art. 78¹ § 1 k.c., oświadczenie woli złożone w formie elektronicznej i opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym jest równoznaczne z oświadczeniem w formie pisemnej.
Podpis kwalifikowany musi być złożony przy użyciu certyfikatu wydanego przez kwalifikowanego dostawcę usług zaufania (zgodnie z Rozporządzeniem eIDAS i Ustawą z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej).
To oznacza, że nie każdy podpis „elektroniczny” wystarczy – podpis z systemu wewnętrznego firmy nie będzie spełniał tego warunku, chyba że jest podpisem kwalifikowanym.
🧾 Akt notarialny i podpis notarialnie poświadczony – pełna formalizacja
Niektóre czynności prawne – np. przeniesienie własności nieruchomości – wymagają formy aktu notarialnego. Oznacza to, że dokument musi być sporządzony i podpisany w obecności notariusza, zgodnie z przepisami Ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie.
Z kolei podpis notarialnie poświadczony nie wymaga aktu notarialnego, ale oznacza, że notariusz potwierdza fakt złożenia podpisu przez daną osobę w jego obecności.
🔍 Dlaczego forma czynności prawnej jest tak ważna?
Bo jej niezachowanie może oznaczać:
– nieważność umowy (jeśli wymagana forma była zastrzeżona pod rygorem nieważności – np. art. 73 § 1 k.c.),
– brak skutków prawnych, mimo ważności samego oświadczenia woli, jeśli forma była zastrzeżona dla wywołania określonych skutków.
Znajomość odpowiednich form czynności prawnych to nie tylko kwestia formalności – to realne zabezpieczenie Twoich interesów prawnych i biznesowych.
📚Podstawa prawna:
– Kodeks cywilny: art. 73–78¹,
– Ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie,
– Ustawa z dnia 5 września 2016 r. o usługach zaufania oraz identyfikacji elektronicznej,
– Rozporządzenie (UE) nr 910/2014 (eIDAS).