Urlop wychowawczy to wyjątkowy czas w życiu kobiety – czas poświęcony opiece nad dzieckiem, w którym formalnie pozostaje się w stosunku pracy, ale nie wykonuje obowiązków zawodowych. Życie bywa jednak nieprzewidywalne, dlatego nie jest rzadkością, że w trakcie urlopu wychowawczego pracownica zachodzi w kolejną ciążę.
Co w takiej sytuacji? Czy powinna wrócić do pracy, czy może zostać na urlopie? Jakie prawa jej przysługują, a jakie obowiązki spoczywają na pracodawcy? W tym wpisie omawiamy oba warianty.
Czy pracownica musi informować pracodawcę o ciąży?
Przepisy Kodeksu pracy nie nakładają obowiązku natychmiastowego informowania pracodawcy o ciąży w trakcie urlopu wychowawczego. Jednak, jeśli pracownica chce skorzystać z praw, np. przerwać urlop i przejść na zwolnienie lekarskie, musi złożyć wniosek o przerwanie urlopu wychowawczego i poinformować pracodawcę o ciąży (art. 186³ Kodeksu pracy). Najlepiej zrobić to na piśmie – można wręczyć osobiście, wysłać e-mailem lub pocztą za potwierdzeniem odbioru. Jeśli nie zamierza przerywać urlopu, nie ma obowiązku zgłaszania ciąży aż do momentu porodu.
Pozostanie na urlopie wychowawczym w ciąży – jakie ma skutki?
Jeżeli pracownica zdecyduje się zostać na urlopie wychowawczym, jej sytuacja w zasadzie się nie zmienia. Nadal podlega ochronie stosunku pracy, a jeśli zatrudniona jest na podstawie umowy na czas określony, która kończyłaby się po trzecim miesiącu ciąży, umowa ulega przedłużeniu do dnia porodu (art. 177 §3 Kodeksu pracy). Trzeba jednak pamiętać, że w czasie urlopu wychowawczego nie przysługują jej zasiłki chorobowe ani wynagrodzenie, a składki ZUS nie są opłacane. Po porodzie będzie miała prawo do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, a za cały ten czas będzie naliczany urlop wypoczynkowy, który będzie mogła wykorzystać po powrocie. Dla pracodawcy oznacza to, że nie ma on obowiązku wypłaty wynagrodzenia, opłacania składek ani zgłaszania zmian do ZUS.
Przerwanie urlopu wychowawczego w ciąży – co się zmienia?
Pracownica może w każdej chwili zawnioskować o przerwanie urlopu wychowawczego – za zgodą pracodawcy lub (po uzgodnionym okresie) z 30-dniowym uprzedzeniem (art. 186³ Kodeksu pracy). W praktyce często wygląda to tak, że od razu po powrocie przedkłada zwolnienie lekarskie. Jeśli nie zamierza podjąć pracy, nie trzeba kierować jej na badania kontrolne, ponieważ nie zostaje faktycznie dopuszczona do wykonywania obowiązków służbowych. Po przerwaniu urlopu pracownica nabywa prawo do zasiłku chorobowego, który w ciąży wynosi 100% podstawy wymiaru. Od tego momentu odprowadzane są też składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Co ważne, również za czas zwolnienia lekarskiego, a potem urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, nalicza się jej urlop wypoczynkowy. Jeśli urlop wychowawczy trwał dłużej niż trzy miesiące, to aby uniknąć obniżenia świadczeń, warto przepracować pełny miesiąc po powrocie, zanim przejdzie się na zwolnienie lekarskie. W przeciwnym razie podstawa zasiłku będzie ustalana tylko z części wynagrodzenia, co może znacząco obniżyć jego wysokość.
Co wybrać – zostać na wychowawczym czy przerwać?
Decyzja zależy od sytuacji zdrowotnej i finansowej. Jeśli ciąża przebiega prawidłowo, a rodzina nie potrzebuje dodatkowego wsparcia, pozostanie na wychowawczym może być wygodniejszym rozwiązaniem. Jeśli jednak stan zdrowia wymaga zwolnienia lekarskiego lub potrzebne są świadczenia finansowe w czasie ciąży, przerwanie wychowawczego pozwala skorzystać z prawa do zasiłku chorobowego i odbudować podstawę wymiaru do przyszłych świadczeń.
Obowiązki pracodawcy
Niezależnie od wyboru pracownicy, pracodawca ma obowiązek respektowania ochrony stosunku pracy kobiety w ciąży – nie może jej zwolnić ani wypowiedzieć umowy, chyba że zachodzą szczególne przesłanki, jak np. likwidacja zakładu pracy (art. 177 §1 Kodeksu pracy). W przypadku powrotu z wychowawczego (nawet gdy pracownica od razu przedkłada zwolnienie lekarskie), pracodawca musi zgłosić to do ZUS, przygotować dokumentację zasiłkową i naliczać urlop wypoczynko
Jak formalnie poinformować pracodawcę?
Choć Kodeks pracy nie wymaga konkretnej formy, dla przejrzystości najlepiej przygotować pisemny wniosek. Przykładowa treść:
WNIOSEK O PRZERWANIE URLOPU WYCHOWAWCZEGO
„Uprzejmie proszę o przerwanie urlopu wychowawczego udzielonego mi w okresie od … do … z dniem … W związku z zaistnieniem ważnych przyczyn (ciąża) proszę o wyrażenie zgody na wcześniejsze zakończenie urlopu.
Podpis”
Do wniosku warto dołączyć zaświadczenie lekarskie o ciąży, a jeśli planowane jest natychmiastowe przejście na zwolnienie lekarskie – także druk ZUS ZLA.
Podsumowanie
Ciąża w trakcie urlopu wychowawczego to sytuacja, która wymaga uważnego przeanalizowania możliwości. Pozostanie na wychowawczym pozwala spokojnie kontynuować opiekę nad dzieckiem bez dodatkowych formalności, ale nie daje prawa do świadczeń w czasie ciąży. Przerwanie urlopu daje możliwość przejścia na zwolnienie lekarskie, korzystania z zasiłku chorobowego i naliczania urlopu wypoczynkowego za ten okres. Dobra komunikacja między pracownicą a pracodawcą ułatwia całą procedurę i pozwala uniknąć niepotrzebnych nieporozumień.